نوشتن: هنر، رشته، مهارت، حرفه، یا کار؟

نوشتن چیست؟ یک هنر، رشته، مهارت، حرفه، یا کار؟ 

گاهی ادبیات و نویسندگی را در دسته هنرها قرار می‌دهند، و گاه آن را یک رشته می‌دانند. گاهی آن را یک مهارت می‌دانند یا یک حرفه تعریف می‌کنند. و گاه نوشتن یک کار انسانی خوانده می‌شود. در این نوشته به این موضوع می‌پردازم که بالاخره نوشتن و نویسندگی چیست؟

۱. نوشتن هنر یا رشته است

نوشتن و نویسندگی گاهی در کنار ادبیات به عنوان یک هنر یا رشته در میان هنرها یا در دسته زبان و ادبیات، یا زیر مجموعه شاخه علوم انسانی قرار می‌گیرد. تا جایی‌که نویسندگان، هنرمند و اهل هنر شناخته می‌شوند.

بله، نوشتن یک کار هنری است و متن و نوشته هر چه که باشد، محصول کار نوشتن و یک اثر هنری است. زیبایی و توازن در هنر حرف اول را می‌زند، بنابراین زیبایی و توازن در متن نیز می‌تواند نوشتن را به ساحت هنر نزدیک سازد. 

اما از آنجایی که محتوای بسیاری از متون تخصصی‌ و علمی‌ است، شاید نتوان مفهوم هنر را به آنها نسبت داد. مثلاً متن یک مقاله پژوهشی یا یک گزارش کاری را در نظر بگیرید. نمی‌توان آنها را اثر هنری دانست. به طور کلی نگارش خلاقانه و ادبی: مانند شعر و داستان و نمایشنامه و فیلمنامه به هنر نزدیک‌تر هستند و نگارش ارتباطی مانند مقالات، نوشته‌ها و کتب غیر داستانی از هنر دورترند. 

نوشتن در قالب یک رشته هم نمی‌گنجد. به عبارت دیگر، قالب رشته‌ها و دیسیپلین‌های دانشگاهی‌ هم برای کاری مانند نوشتن بسیار تنگ و محدود هستند. مثلاً رشته زبان و ادبیات فارسی را در نظر بگیرید که بسیاری از دروس آن مستقیماً درباره ادبیات، دستور زبان و نظم و نثر و بررسی عناصر مختلف زبانی و ادبی است، و در آن به مهارت نوشتن و نویسندگی کمتر پرداخته‌ شده است. از این جهت دوره‌های آموزشی نویسندگی خلاق در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر دنیا و دوره‌های روزنامه‌نگاری‌، داستان‌نویسی، فیلمنامه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی در مؤسسات مربوط برگزار می‌شوند. 

۲. نوشتن مهارت است

نوشتن در مقایسه با مسائل نظری و کارهای عملی، به کارهای عملی نزدیک‌تر است و یک مهارت است. در واقع نوشتن یک مهارت اکتسابی است که هر چه آن را در طول زمان بیشتر تمرین و انجام می‌‌دهیم، آن را بهتر فرا می‌گیریم. درست مانند مهارت‌های عملی آشپزی، نجاری، رانندگی، نوازندگی و ... .   

۳. نوشتن حرفه است 

اگر نوشتن یک مهارت است و می‌توان آن را آموخت و با تمرین و انجام دادن زیاد در آن ماهر شد، پس می‌تواند یک حرفه هم باشد. حرفه افرادی که نویسنده نامیده می‌شوند و کار نوشتن را به صورت تمام‌وقت و حرفه‌ای دنبال می‌کنند. علاوه بر این، نویسندگی حرفه پاره‌وقت یا نیمه‌وقت بسیاری‌ از هنرمندان، کارشناسان و دانشمندانی است که در زمینه کاری‌ خود می‌خواهند حرف‌ها، نظرات، یافته‌ها و تجربیات خود را ثبت و مکتوب کنند. 

۴. نوشتن کار است

نوشتن بیش از همه یک کار است. کار خاص و منحصر به فرد انسان که قادر است مفاهیم و کلمات را که مواد فکرش را تشکیل می‌دهند، ثبت و مکتوب کند. کار ارزشمندی که بیش از همه به خود او در زندگی‌اش معنا و جهت می‌دهد. مهم‌ترین کاری که انسان در این عالم دارد. کاری که عملی و انجام دادنی‌ است. کاری‌ که فکر کردن به آن یا بررسی آن به هیچ‌وجه کافی نیست. بلکه باید نشست، آستین‌ها را بالا زد و انجامش داد. 

بالاخره نوشتن چیست؟

نوشتن همه آنها که گفتیم، هست: هم هنر است، هم رشته است، هم مهارت است، هم حرفه است و هم کار است. اکنون می‌خواهم نظر شما را به جنبه مهم دیگری از نوشتن جلب کنم. نوشتن، ساختن و بافتن است. از این نظر، واژه متن یا (text) بسیار معنادار است. زیرا با واژه (texture) به معنای بافت هم‌خانواده است. ما در نوشتن در حال ساختن شبکه‌ای از جملات، سطرها و بندها (یا پاراگراف‌هایی) متشکل از کلمات مرتبط با هم هستیم. نوشتن در واقع ساختن و ایجادی است که مصالح و مواد اولیه آن، واژه‌ها و زبان است. درست است این کار ساختن از پشت میز و در حالت نشسته صورت می‌گیرد، اما همه ویژگی‌های ساختن را دارد. ما بنای‌ متن را مانند یک بنای معماری بالا می‌بریم و ساختاری ایجاد می‌کنیم که قبل از این وجود نداشت.